De ecologische impact van de Aziatische hoornaar: 'Wat we nu weten via onderzoek'

De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) is inmiddels geen onbekende meer in Nederland. Wat begon als een zorg om honingbijen blijkt veel bredere gevolgen te hebben voor de natuur en biodiversiteit. Recente onderzoeken uit binnen- en buitenland laten zien dat deze invasieve soort een groot effect heeft op de biodiversiteit, dat nieuwe technieken voor bestrijding in ontwikkeling zijn, en dat zachte winters de verspreiding versnellen. Hieronder een overzicht van de nieuwste inzichten.

Aziatische hoornaars op de lokpot.

Brede ecologische schade: meer dan honingbijen

Een recente studie uit het Verenigd Koninkrijk (maart 2025) toont aan dat de hoornaar niet alleen honingbijen belaagt, maar ook wilde bestuivers zoals hommels en solitaire bijen zwaar onder druk zet. Door agressieve jacht en concurrentie om voedselbronnen kan lokaal een daling van 40–60% in populaties van wilde bestuivers optreden. Voor Nederlandse natuurgebieden betekent dit dat de schade veel groter is dan alleen bijenkasten — een urgent signaal voor versnelde bestrijdingsmaatregelen.

Ook onderzoek van de University of Exeter (2024) laat zien dat de prooikeuze extreem breed is: via DNA-analyse werden resten van 1440 verschillende diersoorten gevonden in nesten. Eerder onderzoek van Rome et al. (2021) schatte dat één nest gemiddeld 11 kilo insectenbiomassa per seizoen kan consumeren. Daarmee is duidelijk dat de soort een bedreiging vormt voor insectenfauna in brede zin.

Natuurlijke vijanden: biologisch effect nog beperkt

In Europa en Azië zijn verschillende natuurlijke parasieten ontdekt. Zo parasiteert de conopide vlieg (Conops vesicularis) koninginnen volgens het onderzoek van Darrouzet (2015). In Frankrijk zijn ook mermithide aaltjes vastgesteld die een natuurlijke vijand blijken te zijn volgens het onderzoek van Villemant et al (2015). Nieuw onderzoek van Kim et al (2025) uit Zuid-Korea laat zien dat strepsipteren (Xenos spp.) hoornaars kunnen steriliseren. Hoewel dit biologische druk oplevert, is tot nu toe helaas nog geen grootschalig populatie-effect aangetoond.

Vallen en lokstoffen: kansrijk en in ontwikkeling

Onderzoekers Wen et al. (2017) hebben de seksferomonen van de hoornaar geïdentificeerd, wat perspectief biedt voor selectieve monitoring. Daarnaast melden studies dat nieuwe lokstoffen de vangst van koninginnen kunnen verbeteren, maar onafhankelijk bewijs ontbreekt nog. Selectieve vallen laten veelbelovende resultaten zien, met name in het voor- en najaar om koninginnen te vangen. Praktijkervaring wijst erop dat bij correct gebruik de zorg om veel bijvangst overdreven is volgens Rojas-Nossa et al (2023). Volgens het onderzoek uit Trégastel (2025) blijkt het afvangen van koninginnen in het voor- en najaar wél effectief om het aantal nesten van de Aziatische hoornaar terug te dringen, en de zorg over grote bijvangst is bij correct gebruik van selectieve vallen grotendeels ongegrond.

Nieuwe technologie: AI, drones en akoestiek

Innovatieve technieken versnellen de opsporing van nesten. In het VK wordt VespAI getest, een AI-systeem dat hoornaars automatisch herkent (University of Exeter 2024). In Nederland en elders worden zenders gebruikt om nesten op te sporen (Robor Nature 2025). Daarnaast bleek uit onderzoek van de University of Southampton dat nesten een unieke geluidssignatuur hebben (~125 Hz, 51 dB), die op zo’n 20 meter afstand detecteerbaar is(University of Southampton 2025). Deze methoden staan nog aan het begin van commerciële toepassing, maar laten veelbelovende resultaten zien.

Doorsnee nest Aziatische hoornaar

Klimaat en overleving: zachte winters vergroten het probleem

Nesten overwinteren niet, maar bevruchte koninginnen wel. Dankzij mildere winters kunnen meer koninginnen de lente halen, wat leidt tot een hogere nestdichtheid. Genetisch onderzoek in het VK bevestigt dit fenomeen (DEFRA/APHA 2024). Voor Nederland betekent dit dat bestrijding in het vroege seizoen — gericht op koninginnen en startende nesten — steeds belangrijker wordt.

Kennis bij burgers: een blinde vlek

Ondanks de groeiende aandacht in imkerkringen, is de bekendheid met de soort onder burgers nog laag. Incidenten in tuinen door onwetendheid nemen toe. Publieksvoorlichting is daarom een essentieel onderdeel van de bestrijding, zodat burgers alert zijn en verdachte waarnemingen snel melden.

Conclusie

De Aziatische hoornaar vormt een veel groter ecologisch risico dan aanvankelijk gedacht. De soort bedreigt niet alleen honingbijen, maar ook een breed spectrum aan wilde bestuivers en andere insecten. Nieuwe technieken — van selectieve vallen tot AI-detectie en akoestische herkenning — bieden perspectief, maar grootschalige toepassing staat nog in de kinderschoenen. Met zachte winters die de verspreiding versnellen en een nog lage bekendheid bij burgers, is alertheid en snelle actie cruciaal om de impact op de Nederlandse natuur te beperken.

Literatuurlijst

Brouard, R., Guespin, C., & Legroux, M.-L. (2025). Does spring trapping of foundress queens reduce Vespa velutina nest numbers? A four-year study in Trégastel, Brittany, France. BeeCraft, januari 2025.

Darrouzet, E., Gévar, J., Guignard, Q., Aron, S. (2015). Parasitoid fly (Conops vesicularis) parasitizing Vespa velutina. Apidologie, 46, 684–689. https://doi.org/10.1007/s13592-015-0350-7

Villemant, C., Barbet-Massin, M., Perrard, A., Muller, F., Gargominy, O., Jiguet, F., Rome, Q. (2015). Mermithid nematodes as native enemies of Vespa velutina. Biological Invasions, 17, 1879–1889. https://doi.org/10.1007/s10530-015-0854-y

Kim, I.-K., Lee, S.-H., Park, J., Choi, J.-H. (2025). Stylopization by Xenos spp. in Vespa velutina. Parasite, 32(1). https://doi.org/10.1051/parasite/2025032

Wen, P., Cheng, Y.-N., Dong, S.-H., Wang, L., Tan, K., Nieh, J.C. (2017). The sex pheromone of Vespa velutina. Scientific Reports, 7, 12956. https://doi.org/10.1038/s41598-017-12935-1

Rojas-Nossa, S.V., et al. (2023). Selectiveness of baited traps for Vespa velutina. Insects, 14(5), 421. https://doi.org/10.3390/insects14050421

University of Southampton. (2025). Asian hornets have a unique sound. [Persbericht]. https://www.southampton.ac.uk/news/2025/asian-hornet-sound

University of Exeter. (2024). VespAI: AI helps detect invasive hornets. [Research News]. https://www.exeter.ac.uk/news/vespai-2024

Robor Nature. (2025). Transmitter-tracking for Asian hornet nests. [Research report]. https://robor-nature.org/vespa-velutina-tracking

Rome, Q., Muller, F., Touret-Alby, A., Darrouzet, E., Perrard, A. (2021). Predatory habits of Vespa velutina: estimation of colony prey biomass. Annales de la Société Entomologique de France, 57(1), 21–31. https://doi.org/10.1080/00379271.2020.1869214

DEFRA/APHA. (2024). Evidence of overwintering queens in the UK. [Government report]. https://www.gov.uk/government/publications/asian-hornet-overwintering-queens